Fikri ve Sınai Mülkiyet Hakları

“Recep İvedik’e patent şoku”

“Apple Watch yeni tasarım patenti aldı”

“Erzincan tulum peyniri patent aldı”

Medyada yer alan bazı haber başlıkları bu şekildeydi. Burada bir yanlışlık olduğunu düşünüyor musunuz? Yazımızı sonuna kadar okursanız buradaki kullanımın nasıl olması gerektiğini ayırt edebilecek düzeyde bilgi sahibi olabileceksiniz. Başlayalım.

Fikri mülkiyet hakları, insan düşüncesinin ürünü olan yeniliklerin sahiplerine verilen haklardır.

İki ana grupta ele alınabilir:

Fikri haklar (telif hakları), fikir ve sanat eserlerini kapsar

İlim ve edebiyat eserleri
Musiki eserleri
Güzel sanat eserleri
Sinema eserleri

Sınai mülkiyet hakları

Patent
Marka
Faydalı model
Tasarım
Coğrafi işaret

Benzerlik ve Farklılıklar

Fikri haklar ve sınai mülkiyet haklarının benzerlik farklılıkları şu şekildedir:

Benzerlikler:

Her ikisi de sürelidir
Her ikisinin ihlali durumunda hukuki işlem hakkı doğar.
Her ikisinin de alınma, satılma devredilme hakları mevcuttur.
İzinsiz çoğaltılması her iki hak için de suç unsurudur.

Farklılıklar :

Fikri haklar tescil edilmez, sınai hakların tescili, Türkiye’de Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından, yurt dışında ise PCT (Patent Cooperation Treaty), EPC (The European Patent Convention) gibi kuruluşlar tarafından yapılır.
Fikri hakların eser olma niteliği, estetik kaygısı varken sınai hakların sanayide kullanılabilir olma zorunluluğu vardır.
Fikri haklar için meslek birliklerinin (Örneğin SESAM [Sinema Eserleri Birliği], MESAM [Müzik Eseri Sanatçıları Birliği] gibi) itiraz etme gibi özel hak ve imkânları vardır. Sınai haklar için bu durum geçerli değildir.
Fikri haklar ile ilgili kurum Telif Hakları Genel Müdürlüğü’dür. Sınai mülkiyet hakları ile ilgili kurum ise Türk Patent ve Marka Kurumu’dur.

Yasal Mevzuat

Fikri Haklar (Telif Hakları)

5846 Sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu yürürlüktedir.

Telif hakları;

Kişinin her türlü fikri emeği ile meydana getirdiği ürünler üzerinde hukuken sağlanan haklardır. Telif hakkının doğması için tescile gerek yoktur. Fikir ve sanat eserleri üzerindeki haklar eserin üretilmesiyle birlikte doğar. Telif hakları soyut niteliğe sahiptir

Sınai Mülkiyet Hakları

27 Haziran 1995 tarihinde yürürlüğe giren 556 sayılı Markaların Korunması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname (556 sayılı KHK) yürürlükten kaldırılarak, 10.01.2017 tarihinde 6769 Sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu yürürlüğe girmiştir. Bu kanunla birlikte fikri ve sınai mülkiyet hakları konusunda birçok konu netliğe kavuşmuştur.

Şimdi kavramları biraz daha yakından inceleyelim.

Buluş, insan zekasının ürünü olan, bir probleme çözüm sunarak teknolojik alanda ilerleme sağlayan, yenilik unsuru içeren usül veya ürünlerdir. Genel anlamda,teknik bir problemi çözen yeni bir ürün ya da yöntemdir.

Buluşlar;

Tamamıyla yeni bir ürün veya yöntem ortaya çıkarabilir.
Bilinen bir ürün veya yöntemi geliştirerek bir probleme farklı çözüm önerileri getirmeye yönelik olabilir.

Keşif, buluştan farklıdır. Şöyle bir örnek verebiliriz. Teleskobun geliştirilmesi ve icadı bir “buluş”tur. Teleskop kullanılarak Ay yüzeyindeki kraterlerin veya gezegenlerin görülmesi, gözlemlenmesi, bunlar hakkında bilgi sahibi olunması ise “keşif”tir. Dört ayaklı basit ve ilkel bir oturma aracı olarak bir sandalye düşünelim. İnsanlar tarafından binlerce yıl önce böyle bir eşyanın geliştirilmesi bir buluştur. Sonraki dönemlerde bu buluş, teknik ve ergonomik olarak gelişe gelişe günümüzde onlarca çeşit sandalye ve koltuk çeşidine dönüşmüştür.

Buluş ve keşif kavramları patent ve faydalı modeli anlamak açısından önemlidir. Buluşların korunması iki şekilde olabilmektedir.

Ticari sır olarak saklanması ile üçüncü taraf ve kişilerin erişiminin engellenmesi
Patent ve faydalı model olarak yasal koruma

Patent

Sınırlı bir yer ve süre için üçüncü kişiler tarafından, buluşun izinsiz olarak üretilmesini, kullanılmasını veya satılmasını engelleme yoluyla buluş sahibine tanınan tekel hakkıdır. Bu hakkı kullanabileceğini gösteren belgeye patent belgesi denilmektedir.

Patent belgesi, patentli ürünün, patent sahibinin izni olmaksızın başkaları tarafından

Üretilmesini
Kullanılmasını
Satılmasını
İthal veya ihraç edilmesini ENGELLER

Faydalı Model

Yeni ve sanayiye uygulanabilir nitelikteki buluşlar için alınabilir.
Buluş basamağı şartı aranmaz.
Teknolojik yenilik içerdiği için korunması gereken ancak patent verilebilir nitelikte bir buluş gibi buluş basamağının aşılmadığı durumlarda kullanılır.
Alınma süreci daha hızlı ve kolaydır.

Patent ve faydalı model ile ilgili genel bir karşılaştırma aşağıdaki gibi yapılabilir.

Fikri ve Sınai Mülkiyet Hakları

Patent Verilemeyecek Konu ve Buluşlar

Bazı alanlarda patent verilmesi, kamunun yararı göz önünde bulundurularak yasal olarak engellenmektedir.

Keşifler, bilimsel teoriler ve matematiksel yöntemler.
Zihni faaliyetler, iş faaliyetleri veya oyunlara ilişkin plan, kural ve yöntemler.
Bilgisayar programları. (Fikir ve Sanat Eserleri Kanunundaki korumadan yararlanılabilir)
Estetik niteliği bulunan mahsuller, edebiyat ve sanat eserleri ile bilim eserleri.
Kamu düzenine veya genel ahlaka aykırı olan buluşlar.
Bitki çeşitleri veya hayvan ırkları ile bitki veya hayvan üretimine yönelik esas olarak biyolojik işlemler.

Marka

Bir teşebbüs tarafından sunulan mal ya da hizmetlerin diğer teşebbüslerinkinden ayırt edilebilmesini sağlayan işaretlerdir.

Tasarım

Ürünün tümü veya bir parçasının ya da üzerindeki süslemenin çizgi, şekil, biçim, renk, malzeme veya yüzey dokusu gibi özelliklerinden kaynaklanan görünümüdür.

Coğrafi İşaret

Belirgin bir niteliği, ünü veya diğer özellikleri itibariyle kökeninin bulunduğu bir yöre, alan, bölge veya ülke ile özdeşleşmiş ürünler için kullanılan bir korumadır.

Uluslararası Patent Tescili

Patent İş Birliği Antlaşması

153 taraf ülke ile uluslararası patent tesciline sahip olunmasını sağlayan bir anlaşmadır.

Bu anlaşma ile başvuru sahibi, hem maddi olarak hem de zamandan kazanım elde eder. Aksi halde her bir ülke için ayrı ayrı araştırma ücreti ödenmesi, bu anlaşma ile sadece bir defa ücret ödenmektedir.

Bu anlaşma ile her ülkede patent tescili elde edilmiş anlamına gelmemektedir. Sadece her ülkeye patent tescil başvurusu hakkı bulunmaktadır. Yani her ülkeye ayrı ayrı başvuruda bulunulması gerekmektedir.

Avrupa Patent Sözleşmesi İle Yurt dışı Patent Tescili

Avrupa Patent Sözleşmesi aracılığı ile uluslararası patent tescili, sadece 27 Avrupa ülkesi içinde bir koruma oluşturarak, patent tescili haklarından yararlanılmasını sağlamaktadır.

Madrid Sistemi

Tek bir başvuru ile ve tek bir dille birden fazla ülkede uluslararası marka tescili yapılabilir.

Doğru Bilinen Yanlışlar

Patent almak
Markaya patent almak
Tasarıma patent almak
Patent tescili
Markayı patentlemek
İsme patent almak

şeklinde kullanımlar YANLIŞTIR.

Ticaret siciline kaydolma veya domain / alan adı tescili işlemi de marka tescili yerine GEÇMEZ.

Patent, bilimsel ve teknik bir buluşun kullanma hakkının kime ait olduğunu gösteren bir belgedir.

Marka, ticari bir mal ya da hizmeti diğerlerinden ayırmaya yarayan işarettir. Marka tescili yerine marka patentlemek, patent tescili, markaya patent almak gibi kavramlar teknik olarak YANLIŞTIR.

Şimdi yazımızın başında yer alan haber başlıklarına tekrar bakalım.

“Recep İvedik’e patent şoku”

“Apple Watch yeni tasarım patenti aldı”

“Erzincan tulum peyniri patent aldı”

Bu üç haber başlığı için doğru kullanım sizce nasıl olmalıdır? Yorumlara yazabilirsiniz.